Psikolog
Kübra Eriş
Eğitim, bireyler arasındaki farklılıklara duyarlı olabildiği ölçüde başarılı olur ve ancak insan doğasının zenginliklerine bu yolla erişilebilir , toplumda çeşitlilik bu yolla sağlanabilir. Her öğrenci; farklı yeteneğe, zekaya, ilgiye, öğrenme biçimine, ön bilgilere ve farklı motivasyonlara sahiptir . Bütün öğrencilerin aynı özelliklere sahip olduğunu varsaymak, öğrencinin öznel doğasını yani özgünlüğünü ortaya çıkarma açısından büyük sorunları beraberinde getirir. Bu yönden problemleri, üstün yönleri, zayıflıkları, başarı ve başarısızlıklarıyla her öğrencinin ayrı bir dünya olduğunu bilmek ve bunları keşfetmeye çalışmak gerekir.
Okul çocuğun psikososyal gelişimini sağlama ve olumlu yönde geliştirme adına iki yönde öğrenciye gelişim imkanı sunar: Bunlardan birincisi çocuğun toplumsal bir birey olarak yaşamasını sağlayıcı sosyal davranışları, normları ve ortak değerleri çocuğa öğretmektir. İkincisi ise her bireyin kendine özgü, farklılığını keşfetmesini sağlayıcı çalışmalar yapmaktır.
EĞİTİMDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN HUSUSLAR:
Bireydeki Nitelik Farklılıkları:
Hiçbir çocuğun kişiliğini oluşturan nitelikleri aynı derecede değildir. Örneğin; bir çocuğun kelime anlama ve muhakeme gücü bakımından niteliği vasatken mekan ilişkileri, analitik düşünme niteliği ortalamanın çok üzerinde sayılabilir.
Bireydeki Cinsiyet Farkları:
Kızlar fizyolojik bakımdan erkeklerden bir yaş ilerdedirler. Gerek bedensel, gerek sosyal yönden erkeklerden çok daha çabuk olgunlaşırlar. İlkokul çağlarında yapılan değerlendirmelerde kızlar her ne kadar başarılı olsalar da ergenlikte bu durum ortadan kalkar ve erkekler daha başarılı olmaya başlarlar. Ergenlik sonrası yapılan çalışmalarda ise kızlar dil konusunda başarı sağlarken erkekler daha çok sayı ve mekanik konularında başarı gösterirler.
ÇOCUKLARIN TANINMASI GEREKEN FARKLI YÖNLERİ
Aşağıda belirtilen konularda yapılan çalışmalar bize onlarla ilgili pek çok bilgiyi toplamamızı sağlayabilir. Çocukları tanımamız gereken konulardan birkaçı şöyledir:
- Zeka ve yetenekler, ilgiler, gereksinimler, Öğrenme stilleri vb.
ZEKA VE YETENEKLER:
Zeka ölçümleri ile onların zeka düzeylerini, sayısal veya sözel zeka puanlarını öğrenebiliriz (Bu ölçüm alan uzmanı kişiler tarafından yapılabilir.). Ayrıca çocuğun çoklu zeka alanlarından hangilerinde daha yeterli veya hangilerinin ön planda olduğunu öğrenebiliriz. Bu zeka alanlarını şöyle sıralayabiliriz:
ZEKA ALANLARI :
Sözel – Dilsel Zekâ: Dili hem sözlü hem de yazılı etkin bir şekilde kullanma.
Mantıksal matematiksel zeka:Rakamları etkin kullanma ve ortaya çıkan sonuçları iyi bir nedene bağlama.
Görsel – Uzamsal Zekâ: Biçime, şekle, boşluğa, renge ve çizgiye duyarlılık.
Müzikal – Ritmik Zekâ: Ritme, sesin yüksekliğine ve melodiye duyarlılık.
Bedensel – Kinestetik Zekâ: Düşünce ve duygularını ifade etmek için vücut dilini kullanabilme.
Kişiler arası – Sosyal Zekâ: Diğer insanları tanıma, onlarla ortak çalışabilme, kişiler arası problemleri çözme.
İçsel – Öze dönük Zekâ: Bireyin kendini ,kuvvetli ve zayıf taraflarını, ruh halini, niyet ve isteklerini anlayabilmesi.
Doğa Zekâsı:
Doğal çevreye ve kaynaklarına ilgi duyar. Bitki ve hayvan türleriyle ilgilenir. Bu tanımlamalar zekanın bir boyutta olmadığı, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu göstermektedir. Böylece her öğrencinin bireysel farklılıklarına değer veren ve bunları güçlendiren programlar hazırlayabilme olanağı sağlanır. Gardner’a göre:“Bütün çocuklar bu zekâ türlerine çeşitli düzeylerde sahip olarak doğarlar veya bu zekâ türlerinden bazılarına daha çok eğilimleri olabilir.” Sonuçta bu bilgi onları zeki veya daha az zeki tanımlamalarla ayırmamamızı her çocuğu kendi yeterlilikleri ile kabul etmemizi sağlar.
İlgiler:
Eğer o bir nesne ya da etkinlikle sürekli uğraşıyorsa ve bundan haz duyuyor ve uzun süre bir bağlanma hali yaşıyorsa ilgiden söz edilebilir. Ancak ilgilerin geçici olup olmadığına dikkat edilmelidir. Çocukların yetenekleri ile birlikte ilgi alanlarının da bilinmesi gerekir. Kısacası ilgi alanları yetenekleri ile desteklenmelidir.
Gereksinimler:
İyi bakım alma, beslenme, sevgi ve şefkat ,güven duyma yetişkin ve bakım veren desteği almanın yanı sıra,çocuğun yaratıcılığı destekleyici ortamda olması, kendini tanıması, ve diğer çocuklarla birlikte olması , oyun oynaması ve özgür olabilmesi eğitim sürecine olumlu katkı sağlayan temel gereksinimleridir.
Öğrenme stilleri:
Öğrenme stili;Her bir öğrencinin yeni ve zor bilgiyi öğrenmeye hazırlanırken, öğrenirken ve hatırlarken farklı ve kendilerine özgü yollar kullanmasıdır. Öğrenme stillerimiz doğuştan var olan karakteristik özelliğimizdir. Yaşamımızın her anında ve her boyutunda davranışlarımızı etkiler. Yürürken, yatarken, otururken, konuşurken, oynarken, yazarken bizi etkiler ve bu özelliğimize göre bu eylemleri yaparız. Üç çeşit öğrenme stili vardır: görsel, işitsel, kinestetik(hareketsel).Çoğunlukla biri ağırlıklı olmak üzere çocuk her üç öğrenme stiline de sahip olabilir. Bir öğrenme stili bir diğerinden iyi veya kötü değildir. Herkes yaşamı boyunca tüm stilleri kullanmakta ancak bir tanesini daha fazla tercih etmektedir.
BİREYSEL FARKLILIKLARIN REHBERLİK AÇISINDAN ÖNEMİ:
Bireysel farklılıklar sadece zeka ile sınırlı bir konu değildir. Tüm özelliklerinin bireysel farklılıklar çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Burada konu daha özel eğitime gereksinim duyma durumu açısından ele alınmaktadır. Özel eğitim gereksinimi olan öğrencileri maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz:
-Zihinsel engellilik
-Üstün yeteneklilik
-Öğrenme bozuklukları
-Duyusal bozukluklar ( görme, işitme)
-Psikolojik ve sosyal problemler
-Duygusal problemler
-Fiziksel bozukluklar
-Genel sağlık problemleri
Bunlara ilişkin eğitimin yapısı ve niteliği farklılık göstermektedir.
NEDEN BİREYSEL FARKLILIKLARI BİLMELİYİZ?
On yaşındaki Ezgi, arkadaşları arasında çok popüler bir çocuk değil, fakat resim derslerinde çok başarılı. O, çizmekten hoşlanan dikkat çekici bir sanatçı. Ahmet matematik derslerinde biraz zorlanan sekiz yaşında neşeli bir çocuk. Çok nazik ve saygılı. Büyüdüğünde doktor olmak istiyor. Elifcan, dördüncü sınıfta ve sınıf arkadaşlarından ileride bir gelişimi var. Aynı zamanda voleybol takımının yıldızı. Ancak annesi arkadaşları ile oynarken öfkesini kontrol etmekte güçlük çektiğini fark etmiş. Özgür, hareketli bir beşinci sınıf öğrencisi, sosyal etkinliklerde çok başarılı. Onun idare edebileceğinden daha fazla arkadaşı var. Okul başarısı ise ortanın biraz üstünde.
Daha bir çok çocuk özelliği sıralayabiliriz. Hepsinin yetiştirilebilecek, cesaretlendirilebilecek kendilerine has ilgi alanları, üstünlükleri, becerileri ve yetenekleri vardır. Onların bu farklılıklarını bilmek bizlerin önemli görevlerinden biridir. Çünkü ancak fark edebildiğimiz ve ortamını, programını hazırladığımız özellikleri geliştirebiliriz. Daha önce de söz ettiğimiz gibi; hayata etkin katılmak için fark yaratmak gerekmektedir. Bu da ancak farklılıklarımızı bilmek ve geliştirmekle mümkün olmaktadır.
Okullarında öğrenci velisi ile öğretmeninin sık sık görüşmesi, çocuk hakkında bilgi alış verişinde bulunulması, çocuğun tanınması, ilgi ve isteklerinin bilinmesi, arkadaş grubu hakkında görüşülmesi, evdeki tavır ve davranışlarının konuşulması, okuldaki durumu hakkında bilgi verilmesi, başarı ve başarısızlığının nedenlerinin bilinmesi gibi konuların görüşülerek çocuğa yardım noktasında en uygun yöntemin seçilmesi gerekmektedir.
KAYNAKÇA:
Akyüz, Y., 1989, Türk Eğitim Tarihi, Ankara Üniversitesi Basımevi, 3. baskı, Ankara.
Başar, H., 2001, Sınıf Yönetimi, Pegem Yayıncılık, Ankara. Başaran, İ. E., 1993, Eğitim Yönetimi. Gül Yayınevi, Ankara. Kuzgun,Y Eğitimde bireysel farklılıklar Makale.
Diğer haberler için tıklayın.
