Bebekler ebeveynleriyle kurdukları ilişki çerçevesinde büyür, gelişir, öğrenir. Onunla sürekli ilgilenen kişiyle beraber kendini tanımaya, anlamaya başlar. Bebeklik dönemi; bebek ve bakım vereniyle kurulan ilişkinin etkilerinin sadece burasıyla sınırlı kalmayacağı hayat boyu izlerinin görüleceği insanlarla kurulacak ilişkilerin temelinin atıldığı bir evredir.
Bağlanma Nedir?
Bebek ve bakım vereni ile kurdukları ilişki, bağdır. Yenidoğanın sık sık başvurduğu, ihtiyaçlarını karşılayan bakım veren kişi genelde annedir. Bağlanma ihtiyacı ile birlikte sürekli anneyle olmak, yakınlığını korumak ister. Tedirginlik, korku gibi duyguların oluşması durumunda ilk olarak anneyi arar. Annenin varlığını hissettiği an sakinleşir ve güven hisseder.
Bebek açlık, rahatsızlık, hastalık, rahatlama, mutluluk gibi durumlarını ağlayarak ya da gülerek belli etmeye çalışır bir nevi anneye ipucu verir. Bu tarz durumlarda annenin bebeğin ihtiyacını anlayıp o doğrultuda yaklaşması güvenli bağlanma ihtiyacının temelini atmaktadır.
Bebeğin duygusal bakımına da en az temel ihtiyaçları kadar ehemmiyet verilmelidir. Annenin tutarlı şekilde ihtiyaçlarını karşılıyor olması sarılması, bebeği okşaması, göz kontağı kurarak varlığını hissettirmesi beyin gelişimi için önemlidir. Anne tarafından ”ben buradayım, ihtiyaçlarını görüyorum seni anlıyorum, sana değer veriyorum” mesajlarını alan kabul edildiğini hisseden çocuğun değerli olma ve güvende hissetme duygusu desteklenmiş olur.
Davranış ve duyguları zihninde bütünleştirerek sağlıklı şemalar oluşturur. Bu dönemde güven hissinin oluşması bebeğe değer verildiğinin hissettirilmesi bireylerin özellikle ergenlik döneminde yaşayacağı kişilik oluşumu evresinde çok etkilidir. Araştırmalara göre bağlanma süreci sağlıklı tamamlanmış ve annesi ile güvenli bağlanma sağlamış bir çocuğun ergenlik dönemini daha az sorunla atlattığı, sağlıklı ilişkiler kurduğu ve mutlu evlilikler yaptığı gözlenmiştir.
Güvensiz bağlanma gösteren çocuklarda erken çocukluk döneminde uyku ve yeme bozuklukları, büyüme ve gelişim geriliği, davranış bozukluğu gibi birçok alanla ilişkili sorunlarla karşılaşabilmektir. Yetişkinlik dönemine de güvensizlik duygusunu taşıyacağı için hayatına giren insanlarla güven problemi yaşama ve kötü alışkanlıklara eğilimli olma riski vardır.
Bağlanma Çeşitleri
Ainsworth; Ugandalı anneler ve bebekler üzerinde yaptığı yabancı ortam deneyi çalışması sonucunda bağlanmayı üç şekilde sınıflandırmıştır. Güvenli bağlanma, güvensiz/ kararsız bağlanma ve güvensiz/ kaçıngan bağlanma.
Güvenli Bağlanma
Bu bağlanmanın oluşması için anne çocuktan aldığı ipuçlarını görüp sevgiyle, doğru yaklaşır. Anne ile güvenli bağlanma gerçekleştirmiş olan bebek anneden ayrıldığında normal sayılabilecek bir huzursuzluk yaşar annenin geri gelmesiyle rahatlar ve anneyi sevinçli karşılar.
Güvensiz/ Kararsız Bağlanma
Bu tip bağlanma gerçekleştiren bebek anne odadan çıktığında aşırı derecede üzülür ve anne odaya geri geldiğinde onu bırakıp gittiği için anneye karşı aşırı öfkeli ve reddedici davranırlar. Çocuğun bu tutarsızlığının temeline bakıldığında annenin çocuğa karşı tutarsız davranışları vardır. Anne mutluyken bebeğe sevgiyle yaklaşıp stresliyken tepkili yaklaşıyorsa çocuk zihninde belirsiz anne şeması oluşturur ve ona göre davranır.
Güvensiz/ Kaçıngan Bağlanma
Güvensiz kaçıngan bağlanan çocuklar ise anne odadan ayrılırken sakin ve ifadesizken anne odaya gelince neredeyse anne yokmuş gibi tepkisiz, soğuk ve reddedici davranırlar. Bebek anneye güvenmez.
Bağlanmayı Etkileyen Faktörler
İlk adım anne karnında başlar. Anne; bebek anne rahmine düştüğü andan itibaren onun istenen bir çocuk olduğunu onun varlığını sürekli hissederek onunla konuşarak hissettirir. Bunu hisseden bebek kendini fazlalık gibi hissetmez. Burada babanın da bebekle anne karnında etkileşim içerisinde olması önemlidir. Bebek ve babanın sağlıklı ilişkisinin olması için bu önemli bir detaydır.
Diğer adım ise bebek doğduktan sonra anne ile fiziksel temas içerisinde olmasıdır. Annenin bebeği emzirmesi, anne ve bebeğin sıcaklığa dair etkileşiminin olması bağlanmanın temelini sağlamlaştırır.
Sağlıklı bağlanma için bebeğin tepkilerinin gözlenmesi de önemlidir.
Bağlanmayı pekiştiren bir diğer etken de oyundur. Bebekle oynanan minik oyunlar onunla etkileşim halinde olduğunu hissettirecek ve dikkatini bakıvereni üzerinde toplayacaktır.
